Kişilik psikolojisinde kişileri tanımlayan özellikleri belirlemek için birçok araştırma ve tartışma yapılmış. Genel olarak kabul gören bir model olan Beş Faktör Modeli (Five Factor Model), kişileri beş açıdan tanımlıyor. Bu modeli açıklamadan önce aşağıdaki testi yapmanız ve kendi beş faktörünüzü hesaplamanız tavsiye olunur:
Aşağıdaki sıfatlara size uyum derecesine göre bir puan verin.
Puan
1 Fazlasıyla katılmıyorum
2 Orta seviyede katılmıyorum
3 Biraz katılmıyorum
4 Ne katılıyorum, ne katılmıyorum
5 Biraz katılıyorum
6 Orta seviyede katılıyorum
7 Fazlasıyla katılıyorum Kendimi şöyle görüyorum:
1. dışadönük, coşkulu
2. eleştirel, tartışmacı
3. güvenilir, disiplinli
4. endişeli, kolayca üzülen
5. yeni deneyimlere açık, karmaşık
6. çekingen, sessiz
7. canayakın, sıcak
8. düzensiz, dikkatsiz
9. sakin, duygusal olarak istikrarlı
10. geleneksel, yaratıcı olmayan
Hesaplama:
Beş faktör şunlar: Deneyime Açıklık(Openness to Experience), Nevrotiklik(Neuroticism), Uyumluluk(Agreeableness), Sorumluluk(Conscientiousness) ve Dışadönüklük(Extroversion).
Sizin her faktör için hesaplamanız da şu şekilde olacak:
Aşağıda (1) gördüğünüz yerlere, 1. soruya verdiğiniz puanı, (2) gördüğünüz yerlere 2. soruya verdiğiniz puanı vs. yazacaksınız.
Dışadönüklük puanı: (1) + 8 - (6)Uyumluluk puanı: (7) + 8 - (2)
Sorumluluk puanı: (3) + 8 - (8)
Nevrotiklik puanı: (4) + 8 - (9)
Deneyime Açıklık puanı: (5) + 8 - (10)
Puanlar -14 ve 14 arasında. 14, faktörün en güçlü olduğu yeri gösteriyor. Genelde insanlar yandaki resimdeki gibi çan eğrisi dağılımı gösteriyor, yani çoğu faktör için çok uçlarda az kişi, ortalarda daha çok kişi bulunuyor.
Şimdi de açıklamalara gelelim (bu kısım vikipediden alınmıştır):
Deneyime Açıklık: Sanatı, duyguları, macerayı, sıradışı fikirleri, hayal gücünü, merakı ve çeşitli deneyimleri genel olarak takdir anlamına gelmektedir. Bu özellik, yaratıcı insanları gerçekçi ve basmakalıp (sıradan) insanlardan ayırmaktadır. Deneyime açık olan insanlar, entelektüel olarak meraklı, sanatı takdir eden ve estetiğe duyarlı kişilerdir. Kapalı insanlara kıyasla, daha yaratıcı ve arzularının daha fazla ayırdında olan insanlardır. Alışılmadık inançlara bağlı olmaya daha fazla meyillidirler.
Açıklıkta düşük puanlara sahip insanlar daha geleneksel, basmakalıp ilgilere sahip olmaya eğilimlidirler. Onlar, basit, doğrudan ve açık olanı; karmaşık, belirsiz ve incelikli olana tercih ederler. Sanatı ve bilimi şüpjeyle karşılayabilirler, bu çabaları anlaşılması zor, derin ve pratik kullanımdan uzak bulabilirler. Kapalı insanlar aşina oldukları şeyleri yeni yollara karşı tercih ederler. Değişime karşı tutucu ve dirençlidirler.
Sorumluluk: Öz-disiplin gösterme eğilimi, görev bilinciyle hareket etme ve başarı için azim gösterme demektir. Bu özellik, kendiliğinden gerçekleşene karşılık planlı hareketi tercih etmeyi gösterir. Dürtülerimizi yönlendirme, düzenleme ve kontrol etme eğilimimizi belli eder. Sorumluluk Başarıya İhtiyaç Duyma etmenini içerir.
Yüksek sorumluluğun faydaları açıktır. Sorumluluk sahibi bireyler kasıtlı planlama yaparak ve bunda süreklilik göstererek yüksek başarı düzeyine ulaşırlar ve sorunlardan kaçarlar. Diğerleri tarafından güvenilir ve zeki olarak adlandırılırlar. Diğer taraftan, zorlayıcı mükemmeliyetçiler ve işkolikler olabilirler.
Dışadönüklük: Olumlu duygular, diğerlerinin teşvik ve ortaklıklarını arama eğilimi olarak tanımlanır. Bu özellik dış dünyayla açık bir etkileşim ile kendini gösterir. Dışadönükler insanlarla olmaktan eğlenirler, genellikle enerji dolu olarak tanımlanırlar. Heyecan olanaklarına karşılık "Evet!" ya da "Hadi gidelim!" diyebilecek olan; coşkulu, hareket-odaklı bireyler olma eğilimindedirler. Grup içinde, konuşmayı severler, kendilerini öne çıkarırlar ve ilgi çekerler.
İçedönükler laf kalabalığı, enerji ve dışadönüklerin eylem seviyesinden uzaktırlar. Sessiz, şatafatsız, ağır ve sosyal dünyayla daha az ilgili olma eğilimindedirler. Sosyal katılımlarının az olması utangaçlık veya bunalım olarak yorumlanmamalıdır. İçedönükler, sadece, dışadönüklerden daha az dürtüye ve daha fazla yalnız zamana ihtiyaç duyarlar.
Uyumluluk: Başkalarına karşı kuşkulu ve zıt (antagonistik) olmaktan ziyade merhametli ve yardıma hazır olmaya eğilimli olmak olarak tanımlanır. Bu özellik, sosyal denge üzerine ilgiyi ve kaygıyı yansıtır. Uyumlu bireyler diğerleriyle kolay geçinir. Genel olarak saygılı, arkadaşça, cömert, yardımsever ve diğerlerinin istekleriyle uzlaşmaya hazır olarak görülürler. Uyumlu bireyler insan doğası hakkında iyimser bir görüşe sahiptirler. Onlar, insanların dürüst, saygın ve güvenilir olduğuna inanırlar.
Uyumsuz bireyler kendi çıkarlarını diğerleriyle geçinmekten üstün tutarlar. Diğerlerinin iyi olmasıyla genellikle daha az ilgilidirler ve diğerlerine daha az yardım eli uzatırlar. Bazen diğerleri hakkındaki şüphecilikleri onların kuşkucu, dostça olmayan ve geçimsiz olmalarına neden olur.
Nevrotiklik (Duygusal denge): Öfke, endişe, bunalım gibi olumsuz duyguları yaşamaya eğilim olarak tanımlanır. Duygusal dengesizlik olarak da adlandırılır. Duygusal dengede yüksek puan alanlar duygusal olarak duyarlı ve strese eğilimlidirler. Olağan durumları tehdit edici ve ufak hayal kırıklıklarını umutsuzca zor olarak nitelemeye daha eğilimlidirler. Onların olumsuz duygusal tepkileri olağandışı şekilde uzun sürer, bu da genellikle kötü bir ruh halinde oldukları anlamına gelir. Duygusal dengedeki bu sorunlar bu bireylerin açık düşünmesini, kararlar vermesini ve streste etkili bir şekilde baş etmesini engelleyebilir.
Ölçeğin diğer tarafında, duygusal denge puanı az olan bireyler daha zor üzülür ve duygusal olarak daha az tepkilidirler. Sakin, duygusal olarak dengeli ve kalıcı olumsuz histen uzak olma eğilimi gösterirler. Olumsuz hislerden uzak olmaları, daha çok olumlu hisleri tecrübe edecekleri anlamına gelmez. Olumlu hislerin sıklığı, dışadönüklük boyutunun bir bileşenidir.
0 yorum:
Yorum Gönder