23 Mart, 2013

494 - Kahramanın Yolculuğunun Farklı Din ve Kültürlerde Ortak Özellikleri

Cumartesi, Mart 23, 2013 Gönderen Berna Arslan , , , , 1 yorum

Karşılaştırmalı mitoloji oldukça ilginç bir alan. Farklı kültürlerde asırlardır dile gelmiş olan efsanelerin ortak yönlerini araştırıyor ve bu efsanelerin altında yatan ortak paydayı bulmayı amaçlıyor. Mitolojist, yazar ve eğitimci Joseph Campbell, mitolojik hikayelerin temellerinden birini oluşturan "kahramanın yolculuğu"nu aşağıdaki resimde görüldüğü gibi özetliyor:



Kahramanın yolculuğu, 17 aşamadan oluşuyor. Buda, Musa ve İsa'nın hikayelerinin temelinde bu 17 aşamanın yattığı önesürülüyor. Gelin bu aşamalara daha yakından bakalım:

1. Maceraya çağrı:


Kahraman sıradan bir hayat sürerken bir bilgi edinir ve bu bilgi sayesinde sonu bilinmeyen bir yolculuğa çıkar.
Modern zamanlarda bu aşama birçok filmde görülebilir: The Matrix filminde Neo'nun Morpheus tarafından aranması, Yüzüklerin Efendisi'nde Gandalf'ın Frodo'nun kapısına gelerek yüzüğü götürmesi gerektiğini söylemesi, Yıldız Savaşları'nda Luke Skywalker'ın Prenses Leia'dan Obi-wan Kenobi'ye gönderilen mesajı keşfetmesi gibi.

"Beyaz tavşanı takip et", The Matrix
2. Çağrının reddi:

Sıklıkla bu çağrıyı duyan kahraman, çağrıya ilk seferde cevap vermez. Bunun sebebi onun aynı yerde kalmasını gerektiren sorumluluk duygusu, korku, yetersizlik hissi olabilir.

Çağrıyı reddediş, macerayı olumsuz bir duruma sürükler ve kahramanın yaşadığı dünyada sorunlar ortaya çıkmaya başlar. 

3. Doğaüstü yardım:

Kahraman sefere çıkmaya hazır olduğunda, ona bu seferde yardımı dokunacak olan doğaüstü yardımcı ortaya çıkar. Genelde kahramana, macerasının ileriki safhalarında yardımcı olacak büyüler veya eşyalar verir.

4. İlk eşiği atlama:


Bu aşamada kahraman macera alanına giriş yapmıştır. Kendi dünyasının bilindik kurallarından ve sınırlarından uzaklaşmış, bilinmeyen ve tehlikeli başka bir dünyaya geçiş yapmıştır.


5. Balinanın karnı:

İncil ve Kuran'da Yunus'un bir balina tarafından yutulduğu ve üç gün üç gece boyunca bu balinanın karnında yaşadığına dair bir anlatı bulunuyor. Campbell'ın "balinanın karnı" olarak adlandırdığı bu aşama, kahramanın kendi dünyasından tümüyle kopuşunu ve bir değişim geçirmeye istekli oluşunu betimliyor.

Buraya kadarki aşamalar, hikayedeki "ayrılış" kısmına ait. Buradan sonraki altı aşama ise maceranın başlamasına ait.

6. Sınanma yolu:

Dönüşümü geçirmek için kahramanın çeşitli testlerden geçmesi ve görevler üstlenmesidir. Genelde kahraman bir veya birden fazla görevde başarısız olur. 

7. Tanrıçayla görüşme:

Kişinin kayıtsız şart
sız, çok güçlü ve her şeyi içine alan bir sevgi duygusunu hissetmesidir. Bu çok önemli bir aşamadır ve genellikle kişinin tüm ruhuyla sevdiği diğer kişiyi bulmasıyla temsil edilir. 


8. Baştan çıkarıcı kadın:


Bu aşamada kahraman onu yolundan çıkaracak baştan çıkarıcı şeylerle yüzleşir. Bu her zaman bir kadın olmak zorunda değildir, kadın burada hayatın fiziksel ya da maddi baştan çıkarıcı yönlerini temsil etmektedir. 


  
9. Babayla uzlaşma:

Bu aşamada kişi hayatındaki esas gücü elinde tutan kişiyle yüzleşir. Bu genelde çok büyük bir güç sahibi olan bir erkek figürüdür. Bu aşama, yolculuğun merkezi aşamasıdır. Buraya kadarki tüm aşamalar bu adımı hazırlamak için oluşmuştur, bundan sonraki aşamalar da bu adımdan etkilenecektir.  

10. Yücelme:

Kişi bildiğimiz haliyle ölür ve yeni biri olarak yeniden doğar. 

Örnek olarak Yüzüklerin Efendisi'nde Gri Gandalf'ın Balrog ve Saruman'la savaşından sonra Ak Gandalf'a dönüşmesi verilebilir.

11. Nihai hediye:

Bu adım, seferin amacının tamamlanmasıdır. Bundan önceki tüm adımlar kişiyi bu aşama için hazırlamıştır. Kazanılan hediye hayat iksiri, ölümsüzlük bitkisi gibi doğaüstü bir kavram olabilir.

Bu aşamalardan sonra ise dönüş kısmı başlar.

12. Dönmeyi reddetme:

Diğer dünyada aydınlanma yaşayan karakter, eski hayatına dönmeyi istemeyebilir.

13. Büyülü kaçış:

Bazı efsanelerde eğer kazanılan hediye tanrıların kıskançlıkla koruduğu bir şey ise, kahramanın hediye ile birlikte kaçması gerekir. Maceradan geri dönüş, en az maceraya başlamak kadar heyecanlı ve tehlikeli olabilir.

14. İmdada yetişen güç:

Nasıl ki kahraman yolculuğuna başlarken dışarıdan yardım ve rehberliğe ihtiyaç duyuyorsa, macerasından günlük hayatına dönmek için de yardıma ihtiyaç duyar. Özellikle de macerası sırasında yaralanmış veya zayıf düşmüşse.

15. Geri dönme eşiğini aşma:

Geriye dönmenin altında yatan önemli etken macerada öğrenilmiş olan bilgeliği günlük hayata taşıyabilmektir, hatta bu bilgeliği dünyanın geri kalanıyla paylaşabilmektir.

16. İki dünyanın efendisi:

Bu aşama genelde İsa veya Buda gibi doğaüstü karakterlerin hikayelerinde gözlenir. Herhangi bir kahraman için ise bu adım maddi ve manevi dünyalar arasında bir denge sağlamak anlamına gelir. Kişi hem iç hem de dış dünyasında rahat hissetmektedir. 

17. Yaşama özgürlüğü:

İki dünyada dengeyi bulan kahraman ölüm korkusundan kurtulmuştur. Bu da kahramana yaşama özgürlüğü verir.


Yıldız Savaşları'nı oluştururken George Lucas, Campbell'ın "kahramanın yolculuğu" formülünden faydalanmış. Lucas, bu durumu şöyle açıklıyor: "Mitolojinin modern kullanımının olmadığını farkettim. İşte o zaman peri masalları, halk anlatıları ve mitoloji hakkında araştırma yapmaya ve Joe'nun kitaplarını okumaya başladım. Bundan önce Joe'nun hiçbir kitabını okumamıştım. Çok tüyler ürperticiydi çünkü o zaman Yıldız Savaşları için yazdığım ilk taslağın klasik motifleri içerdiğini farketmiştim."

Şimdiye kadar farketmiş olabilirsiniz, Campbell tarafından tasvir edilen kahramanın yolculuğu bir erkeğin hikayesi. Kadınların kahraman olma durumu sorulduğunda Campbell, büyük mitolojik hikayelerin kahramanlarının hep erkek olduklarına dikkat çekmiş. Kadınların kahraman olduğu hikayelerin genelde peri masalları olduğunu ve bu hikayelerin farklı bir yapısı olduğunu söylemiş.

Campbell'ın kitabı Hollywood'da ve edebiyat dünyasında birçok hikayenin gelişiminde etkili olmuş. Özellikle Alaaddin, Aslan Kral, Güzel ve Çirkin gibi çizgi yapımlar, Yıldız Savaşları serisi, Harry Potter kitapları gibi. Magic: The Gathering kart oyununun baş tasarımcısı ise "The Weatherlight Saga" adlı başarılı serisinin ilhamını bu kitaptan almış. 

Dipnot: Campbell'ın kahramanın yolculuğunu tasvir ettiği kitabın adı "The Hero with a Thousand Faces". Time dergisi, kitabı 1923 yılından beri (Time dergisinin kuruluş yılı) yayımlanmış en etkileyici 100 kitaptan biri olarak seçmiş. Kitap, Kabalcı yayınları tarafından dilimize "Kahramanın Sonsuz Yolculuğu" olarak çevrilmiş.

Kaynak:
http://en.wikipedia.org/wiki/Monomyth
http://en.wikipedia.org/wiki/The_Hero_with_a_Thousand_Faces

Resim kaynak:

http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/1/1b/Heroesjourney.svg 

http://24.media.tumblr.com/tumblr_lj72g8brao1qg4372o1_500.jpg  
https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgtclG4U9Mx7Op_2blQ9H-R91EMF-_LaRtGoAOQfIgQT35uQpRT5N1Q6s1Lvwo4Pl8rzvYMMrsq0ZsUEq4v1cU4Y-_2wHLWXaU6-g630EOykP_Ll0KcrF2VoQ-iCq8ASBFLARWss79P7yIk/s1600/La+Belle+Dame.jpg
http://i.telegraph.co.uk/multimedia/archive/01702/Odysseus460_1702374c.jpg

1 yorum:

Ozlemaki dedi ki...

derste anlatmaktan en ama en çok zevk aldığım bölümlerden biridir bu! bütün initiation hikayelerinde kahraman önce masum ve deneyimsizdir. sonra mücadele etmesi gereken olaylarla karşılaşır ve tansiyon artar. climax'den resolution a inerken artık kahraman deneyimlidir. iyiler kazanır ki izleyici/okuyucunun iyiliğe olan inancı perçinlensin. Campbell müthiş!